Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir.. Bunlar ünlülerle birleşmedikçe okunamaz. Türkçe'de 21 tane ünsüz harf vardır, bunlar:
b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, I, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
Şimdi ünsüzlerin özelliklerini aşağıdaki tabloda inceleyelim.
|
|
SÜREKSİZ |
SÜREKLİ |
|
SERT |
p, ç, t, k |
f, h, s, ş |
|
YUMUŞAK |
b, c, d, g |
ğ, j, I, m, n, r, v, y, z |
Not: Türkçe bir sözcük “b, c, d, g” ünsüzleriyle bitmez. Yabancı dilden alınan sözcükler bu kurala uydurularak dilimizdeki yerini almıştır.
Yabancı dildeki durumu Türkçedeki kullanımı
serab serap
muhtaç muhtaç
derd dert
aheng ahenk
Not: Türkçe sözcüklerin “b, c, d, g” ünsüzleriyle bitmemesi kuralı, karışıklığa yol açmaması için bazı sözcüklerde uygulanmamıştır.
saç (baş derisini kaplayan kıllar)
sac (yassı demir çelik ürünü)
haç (Hıristiyanlığın sembolü)
hac (İslam’ın şartlarından biri)
UYARI: Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz: (ahlak - ahlakın), (cumhuriyet - cumhuriyete), (evrak - evrakı), (hukuk - hukuku), (ittifak - ittifaka), (sepet - sepeti), (tank - tankı) vb.
Çok heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarında bulunan p, ç, t, k ünsüzleri yumuşayarak b, c, d, ğ’ye dönüşür:
kelep / kelebi; ağaç / ağacı, kazanç / kazancı, geçit / geçidi, kanat / kanadı; başak / başağı, bıçak / bıçağı vb.
Ancak birden fazla heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşamayan kelimeler de vardır:
anıt / anıtı, bulut / bulutu, kanıt / kanıtı, ölçüt / ölçütü vb.
Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü arasında korunur:
ak / akı, at / atı, bük / bükü, ek / eki, et / eti, göç / göçü, ip / ipi, kaç / kaçıncı, kök / kökü, ok / oku, ot / otu, saç / saçı, sap / sapı, suç / suçu, süt / sütü vb.
Buna karşılık tek heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşayan kelimeler de vardır:
but / budu, dip / dibi, gök / göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurdu vb.
Kaynak: TDK