a. Ünlü Düşmesi

İkinci hecesinde ünlü bulunan bazı sözcükler, ünlüyle başlayan bir ek aldığında ikinci hecesindeki dar ünlüsünü düşürür.

Aşağıda, bazı sözcüklerin ünlü düşmesinden sonraki yazımları karşılarında verilmiştir.

kar(ı)n – ı                     karnı

boy(u)n – um               boynum

keş(i)f – i                      keşfi

bur(u)n – u                  burnu

şeh(i)r – e                    şehre

as(ı)l -ı                         aslı

buy(u)r – un                buyrun

zih(i)n – im                  zihnim

gön(ü)l – üm               gönlüm

 

Not: İkilemelerde ses düşmesi olayı olmaz.

burun buruna, omuz omuza, göğüs göğüse, şehirden şehire, gönülden gönüle

 

İkinci hecesinde dar ünlü bulunan her sözcükte ve özel adlarda düşme olmaz.

seçim – e,   yapıt – ın,   biçim -i,    durum – a 

Emir’in arkadaşları ziyarete gelmiş.

Kitabını Ufuk’a verdim.

 

Bazı sözcükler türerken ünlü kaybına uğrar.

ay(ı)r -ı                        ayrı

sıy(ı)r – ıl – mak           sıyrılmak

çev(i)r – il – mek          çevrilmek

kav(u)r – ul – mak        kavrulmak

iler(i) – le – mek           ilerlemek

kok(u) – la – mak         koklamak

oy(u)n – a – mak          oynamak

uy(u) – ku                    uyku

 

İkinci hecesinde dar ünlü bulunan bazı sözcüklerle “olmak” ve “etmek” yardımcı eylemiyle bileşik eylem oluşturulurken dar ünlü düşer.

sab(ı)r + etmek           sabretmek

kay(ı)t + olmak           kaydolmak

keş(i)f + etmek            keşfetmek

 

Bazı sözcüklerin birleşmesi sırasında ünlülerin düştüğü görülür.

kay(ı)n + ana              kaynana

cuma + (e)rtesi           cumartesi

kahv(e) + altı              kahvaltı

n(e) + için                   niçin

sütl(ü) + aş                 sütlaç

 

NOT: İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez: içerde değil içeride, dışardan değil dışarıdan, ilerde değil ileride, şurda değil şurada, burda değil burada, orda değil orada, yukarda değil yukarıda, aşağda değil aşağıda vb.
 

Kaynak: TDK