top of page

Fiillerde Kip

   Fiiller; iş, oluş ve durumları belli bir zaman ya da dilek kavramı katarak belli kişilere bağlı olarak anlatır. Fiillerin bu özelliğine "kip" denir. Türkçede kipler bildirme(haber) ve dilek kipleri olmak üzere iki grupta incelenir:

A- Bildirme (Haber) Kipleri:

1. Görülen (Belirli) Geçmiş Zaman Kipi:

   Bu kip, eylemin anlatıştan önce olduğunu belirtir. Eylem anlatan tarafından bizzat görülmüştür ve şahit olunmuştur. Bu nedenle eyleme kesinlik anlamı verir. Fiil kök veya gövdelerine "-tı, -ti, -tu, -tü / -dı, -di, -du, -dü" ekleri getirilerek yapılır.

  • Çalışkan çocuk tüm soruları bildi.

  • Konuyu hemen kapattı.

  • Fidanlar çabucak büyüdü.

2. Duyulan (Belirsiz) Geçmiş Zaman Kipi:

   Eylemin anlatıştan önce olduğunu belirtir. Eylemi anlatan kişi, eylemin gerçekleşmesini görmemiş, bir başkasından duymuştur. Bu nedenle eylemin anlamında kesinlik anlamı yoktur. Fiil kök veya gövdelerine "-mış, -miş, -muş, -müş" ekleri getirilerek yapılır.

  • Eve erken gelmiş.

  • Ağaçlar susuzluktan kurumuş.

3. Şimdiki Zaman Kipi:

   Anlatışla eylem aynı anda gerçekleşir. Fiil kök veya gövdelerine "-yor" eki getirilerek yapılır.

  • Verdiğim konulara çalışıyor.

  • Dışarıda kuvvetli bir rüzgâr esiyor.

4. Gelecek Zaman Kipi:

   Eylemin anlatıştan sonra gerçekleşeceğini belirtir. Yani eylem henüz gerçekleşmemiştir. Fiil kök veya gövdelerine "-ecek, -acak" eki getirilerek yapılır.

  • Cuma günü gelecek.

  • Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.

5. Geniş Zaman Kipi:

   Eylemin her zaman yapıldığını, yapılacağını bildirir. Fiil kök veya gövdelerine "-r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür" ekleri getirilerek yapılır.

  • Ödevlerini hep zamanında yapar.

  • Her sabah gazete okur.

  • O zaten her zaman beni görür.

B- Dilek Kipleri:

1. Şart (Koşul) Kipi:

   Eylemin gerçekleşmesini bazen bir isteğe, bazen de bir koşula bağlar. Fiil kök veya gövdelerine "-sa, -se" eki getirilerek yapılır.

  • Herkes evinin önünü süpürse sokaklar tertemiz olur. (Şart anlamı)

  • Keşke şimdi balığa çıkmış olsak. (İstek anlamı)

2. İstek Kipi:

   Eylemin gerçekleşmesini bir isteğe bağlar. Fiil kök veya gövdelerine "-a, -e" eki getirilerek yapılır.

  • Bu kış çok çetin geçecek, bilesin.

  • Bu yazıyı dersten önce okuyasın.

  • Hazırlanın da dışarı çıkalım. 

3. Gereklilik Kipi:

   Eylemin yapılmasının zorunluluğunu bildirir. Kimi cümlelere tahmin, olasılık anlamı da katar. Fiil kök veya gövdelerine "-malı, -meli" eki getirilerek yapılır.

  • Bu sınavdan iyi bir sonuç almalısın. (Gereklilik anlamı)

  • Yağmur dinmiş olmalı. (Tahmin, olasılık anlamı)

4. Emir Kipi:

   Eylemin yapılmasını emir yoluyla ister. Emir kipinin eki yoktur. Bütün fiil kök ve gövdeleri emir kipindedir. Kişi kendi kendine emir veremeyeceğinden bu kipin 1. tekil ve 1. çoğul kişi çekimi yoktur.

  • Akşamları erken yat

  • Çevrenizi temiz tutunuz.

  

bottom of page